RED-SPINEL

„Responding to Emerging Dissensus: Supranational Instruments & Norms of European Liberal Democracy (RED-SPINEL)” to trwający 36 miesięcy, wart 3,2 mln euro, interdyscyplinarny i międzynarodowy projekt, finansowany przez Komisję Europejską w ramach prestiżowego konkursu Horizon Europe. W przedsięwzięciu bierze udział jedenaście podmiotów z ośmiu krajów Unii Europejskiej.

Kim są partnerzy projektu RED-SPINEL

Większość, bo aż siedem partnerów projektu, to instytucje szkolnictwa wyższego: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (umk.pl), Université libre de Bruxelles (iee-ulb.eu), Libera Università Internazionale degli Studi Sociali „Guido Carli” (luiss.edu), Universiteit van Amsterdam (uva.nl), Universitatea Babeș-Bolyai (ubbcluj.ro), HEC Paris (hec.edu) oraz University of Warwick (warwick.ac.uk).

Natomiast cztery pozostałe podmioty reprezentują sektor pozarządowy i prywatny, a są to: instytut Peace Action, Training and Research Institute of Romania (patrir.ro) z siedzibą w Cluj-Napoca; firma konsultingowa Milieu z siedzibą w Brukseli (milieu.be); instytut stosunków międzynarodowych Clingendael Institute z siedzibą w Hadze (clingendael.org) oraz Węgierski Komitet Helsiński z siedzibą w Budapeszcie (helsinki.hu).

Koordynatorem całego projektu jest prof. Ramona Coman z Université libre de Bruxelles.

Uczestniczy z UMK w Toruniu

Polskiej grupie RED-SPINEL przewodniczy dr hab. Maciej Serowaniec, prof. UMK z Katedry Prawa Konstytucyjnego.

W skład zespołu badawczego wchodzą również inni pracownicy Wydziału Prawa i Administracji: Dziekan Wydziału Prawa i Administracji oraz Kierownik Katedry Prawa Konstytucyjnego prof. dr hab. Zbigniew Witkowski; dr hab. Aleksandra Kustra-Rogatka, prof. UMK; dr Iwona Wróblewska; dr Wojciech Włoch oraz dr Katarzyna Jachimowicz.

Cele i rezultaty projektu RED-SPINEL

Głównym celem przedsięwzięcia jest analiza zmieniającej się natury konsensusu wokół liberalnej demokracji i jego konsekwencji dla ponadnarodowych instrumentów polityki Unii Europejskiej. Pod względem empirycznym projekt skupia się na kluczowych instrumentach polityki i mechanizmach prawnych kształtujących wysiłki Unii na rzecz wspierania demokracji oraz rządów prawa.

Badane instrumenty obejmują zestaw narzędzi, którymi Unia dysponuje w zakresie praworządności, instrumenty sąsiedztwa i akcesji, semestr europejski, prawa podstawowe i instrumenty sądowe, a także platformy uczestnictwa obywatelskiego.

W ramach projektu zostanie opracowanych szereg zaleceń dotyczących polityki oraz działań w zakresie budowania potencjału, które mogą wspierać innowacyjne praktyki demokratyczne będące odpowiedzią na obecny kryzys demokracji liberalnej.

Pakiety robocze

RED-SPINEL bada wzajemnie powiązane wewnętrzne (w ramach UE i jej państw członkowskich) i zewnętrzne (poza Unią) czynniki rosnącej niezgody wokół liberalnej demokracji, poprzez serię tzw. pakietów roboczych.

Pakiety robocze obejmują:

• konceptualizację zmian w instrumentach polityki Unii Europejskiej,
• instrumenty chroniące praworządność w Unii,
• wyzwania związane z autokratyzacją w sąsiedztwie Unii,
• ochronę praw podstawowych w Unii poprzez partycypację społeczną i instrumenty sądowe,
• instrumenty zarządzania gospodarczego UE a praworządność,
• budowanie potencjału promującego demokratyczną deliberację,
• innowacyjne praktyki demokratyczne.

Wyróżnienie projektu

Warto podkreślić, że w konkursie Komisji Europejskiej RED-SPINEL uzyskał wysoką notę 14/15 oraz wyróżnienie za ambitne cele teoretyczne i innowacyjne, jak również za dotychczasowe osiągnięcia naukowe członków konsorcjum i program badań, który ustanawia.

Strona internetowa projektu

Informacje o działaniach realizowanych w projekcie RED-SPINEL są systematycznie udostępniane na stronie internetowej projektu: https://redspinel.iee-ulb.eu

Zapraszamy do jej śledzenia!

Projekt „Responding to Emerging Dissensus: Supranational Instruments
& Norms of European Liberal Democracy (RED-SPINEL)”
jest finansowany z unijnego programu z dziedziny badań i innowacji „Horyzont Europa”
w ramach konkursu HORIZON-CL2-2021-DEMOCRACY-01 –
Umowa o dofinansowanie nr 101061621

W dniach 30-31 marca 2023 r. na Wydziale Prawa i Administracji UMK w Toruniu Katedra Prawa Konstytucyjnego przeprowadziła seminarium naukowe pt. „Zgodność prawa UE z zasadami praworządności i demokracji” („The Compatibility of EU Law with the Rule of Law & Democratic Principles”). Wydarzenie to było kolejnym działaniem podjętym w ramach projektu RED-SPINEL, a odbyło się w ramach grupy roboczej nr 2: „Instrumenty Unii Europejskiej w obronie jej praworządności”. 

Spotkanie polskich i zagranicznych badaczy na toruńskiej Alma Mater stanowiło okazję do przeprowadzenia naukowej dyskusji na temat roli i miejsca zasad demokratycznych w prawie instytucjonalnym i porządku prawnym Unii Europejskiej. Uczestnicy seminarium zastanawiali się m.in. nad rolą instrumentów, jakimi dysponuje Unia w zapewnianiu poszanowania praworządności, a także nad problemem systematycznie popełnianych przez państwa członkowskie UE błędów we wdrażaniu orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Obrady pierwszego panelu rozpoczęły się od zabrania głosu przez prof. Dimitry’a Kochenova, który wygłosił wykład na temat rosnącej ilości standardów praworządności w Unii Europejskiej. Profesor Kochenov przekonywał przy tym, że takie zwielokrotnienie standardów może wywołać wiele negatywnych skutków. Zauważył również, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wprawdzie dołożył wszelkich starań, aby rozwiązać problemy związane z egzekwowaniem praworządności, to jednak zamiast je rozwiązać, stworzył dla siebie więcej kompetencji i faktycznie poszerzył zakres swojej władzy.

W kolejnym równie ciekawym wystąpieniu dr Barbara Grabowska-Moroz przedstawiła część swoich badań naukowych poświęconych erozji praworządności w państwach członkowskich UE. Dr Grabowska-Moroz skupiła się nad problemem nadmiernego i niesłusznego komparatywizmu, określając to zjawisko mianem abuse of comparativism oraz wskazując, że jest ono stosowane przede wszystkim przez Polskę i Węgry jako swoista reakcja obronna na zarzuty łamania praworządności, wysuwane pod adresem tych państw głównie przez instytucje Unii Europejskiej.

Głos w dyskusji zabrała także Annalisa Volpato, która mówiła o głównych mechanizmach gwarantujących przestrzeganie praworządności w kontekście przekazywania uprawnień.

Natomiast zwieńczeniem obrad pierwszego panelu było wystąpienie Giseli Hernandez Gonzalez, która omówiła nie tylko rolę unijnych instrumentów służących zagwarantowaniu praworządności, ale także przedstawiła szczegółową analizę na temat tego, jak poszczególne rządy w państwach członkowskich reagowały na wdrażanie tych instrumentów przez instytucje Unii Europejskiej.

Obrady panelu drugiego rozpoczęły się od konceptualnych rozważań dotyczących legalizmu, przedstawionych przez dra Wojciecha Włocha. W swoim wystąpieniu dr Włoch rozróżnił legalizm jako ideologię i legalizm jako cnotę konstytucyjną. Kolejny referat został wygłoszony przez Adriano Dirriego i Ylenię Guerrę, którzy zaprezentowali w nim implikacje systemowe i aktualne wyzwania związane z implementacją rozporządzenia UE 2092/2020 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii. Z kolei Gaál Balázs w swoim referacie przekonywał, że wykonywanie wyroków sądów krajowych i międzynarodowych jest jednym z fundamentów rządów prawa. Problem niezależności sądownictwa stanowił zaś główny wątek wystąpienia wygłoszonego przez Lorenzo Cecchetti’ego i Ylenę Citino. Jako ostatni głos w dyskusji zabrał dr hab. Maciej Serowaniec, prof. UMK, który w swoim wystąpieniu zdiagnozował i przedstawił problem polegającym na tym, że rządy prawa coraz częściej przestają stanowić wspólną wartość.

Drugiego dnia seminarium prof. Cristina Fasone przedstawiła projekt dokumentu roboczego pt. „Established EU instruments on the rule of law”, który stanowi kolejne działanie wykonywane w ramach projektu RED-SPINEL.

Pełny program seminarium dostępny jest tutaj: https://www.law.umk.pl/panel/wp-content/uploads/RED-SPINEL-SEMINAR-WP2-Programme-1.pdf

Obszerna relacja z tego wydarzenia w języku angielskim jest opublikowana na blogu poświęconemu działaniom realizowanym w ramach projektu RED-SPINEL: https://redspinel.iee-ulb.eu/seminar-wp2-compatibility-of-eu-law-with-the-rule-of-law-democratic-principles/